Omdat er in de familie de wildste geruchten gingen over de ouders van mijn oma, Johanna Magdalena Pracht-Meerman, en met name haar vader, ben ik op onderzoek uitgegaan. De ouders van oma zijn Barend Meerman en Hillegien van Wijk.
Volgens de familie was Barend een vermogend man. Kinderen speelden met goudstukken onder de tafel en zou hij huizen bezitten in Amsterdam. Ook zouden ze iets te maken hebben met het museum Meermanno in Den-Haag . Barend zou ook de drinkebroer zij van niemand minder dan Prins Hendrik, de man van koningin Wilhelmina.
Tijdens mijn speurtocht over het leven van Barend en zijn vrouw, ben ik veel te weten gekomen.
Barend en Hillegien waren zeker niet vermogend. In tegendeel, ze waren zo arm als een kerkrat. Ze woonden in een woonwagen en reisden rond. Barend verdiende de kost voor zijn vrouw en kinderen als stoelenmatter en later als verkoper in kramerijen.
Zijn leven was, hoe moet ik het noemen….moeilijk… hectisch. Oordeelt u zelf maar, ik maak u graag deelgenoot.
Hoofdstuk 1 Dinsdag 30 oktober 1855 4:00 uur
Geboorte akte Barend
Barend is geboren op 30 oktober 1855 om 4:00 in de ochtend in wijk C in Assen Drenthe,
In de streek Aardscheveld .Dit stukje Assen staat bekend om zijn plaggenhutten,
De naam plaggenhut werd niet gebruikt men heeft het over keten.
Aan de Oude Groningerweg 171 is Barend opgegroeid.
Het gezin Meerman bestaat uit vader Jakob, moeder Sophia Grevelink en 2 broers en 7 zussen.
Barend is het 8de geboren kind.
Eén zus heeft Barend nooit gekend, zij overleed voor zijn geboorte in 1846 twee jaar oud.
Zijn ouders hebben nog drie kinderen te graven moeten dragen.
Jansje een meisje overleden in 1863, 12 Jaar
Leendert overleden 1863, 11 jaar,
Cato Elisabeth overleden 1863, 12 jaar.
De andere drie zussen zijn Johanna Magdalena en Anna Machalina geboren te Dordrecht in 1842, tweelingen en
Jacomina geboren 1849 en vernoemd naar haar eerdere, overleden, zus.
En er is nog een broer, Christoffel, geboren te Dordrecht in 1846.
Ondanks de armoede heeft Barend wel onderwijs gehad want hij kon schrijven.
Vader Jakob verdiende de kost als Slachter.
Het beroep slager/Slagter gaat al generaties terug.
Barend is geboren in en woonde ook later een tijd in een plaggenhut. Hier onder vindt u een stukje uitleg over de plaggenhutten. Gevonden op het internet.
Historie van de plaggenhut
Eind 1800 waren in Drenthe plaggenhutten te vinden, dit waren eenvoudige met heideplaggen bedekte hutten. Plaggenhutten waren te vinden in de armste gebieden van Nederland, vooral in Drenthe, Friesland en Overijssel. Ze werden bewoond door de allerarmste arbeiders, niet zelden met grote gezinnen.
Een plaggenhut was een zeer eenvoudig bouwwerk. Meestal gedeeltelijk uitgegraven in de grond en zonder zijmuren zodat het dak op grondhoogte begon. Het dak was bekleed met plaggen die uit het omliggende land werden gehaald.
Plaggenhutten stonden vaak in veen ontginningsgebieden. Daar gold de ongeschreven regel dat een nieuw huis mocht blijven staan als deze tussen zonsondergang en zonsopgang was gebouwd en de schoorsteen 's ochtends rookte.
De leefomstandigheden waren erbarmelijk. Door de bouwwijze was het vertrek slecht te verwarmen, vochtige en krioelde van ongedierte. Bewoners van plaggenhutten werden dan ook niet erg oud.
In 1901 kwam de woningwet, die bepaalde dat niemand meer in een plaggenhut mocht wonen. Hiermee was de plaggenhut echter niet direct verdwenen. Zelfs vlak na de Tweede Wereldoorlog waren er nog plaggenhutten te vinden.
Hoofdstuk 2 Het kind Barend
Zoals u hierboven al hebt kunnen lezen was het voor Barend als kind al hectische.
Want hoe zou je je voelen als je 6 jaar bent en je kleine zusje Cato Elisabeth komt te overlijden. Of als, op je verjaardag als je 8 jaar wordt, je grote zus Jansje overlijd en 2 maanden later je grote broer Leendert.
Ik kan het mij niet voorstellen hoe dat moet zijn geweest. Wil ik het me wel voorstellen? Ik geloof het niet!
Maar we zijn er nog niet.
Als Barend nog maar 13 jaar is overlijdt zij vader op 59-jarige leeftijd.
Vader Jacob overlijdt op 13 Augustus 1869 om 8 uur in de avond in zijn huis op het Aardscheveld.
Een buurman genaamd Bartels Kleender, een smid en een bekende Wilhelmus Slootman doen de 14de aangifte van overlijden.
Barend groeit dus op zonder vader. Moeder Sophia hertrouwd niet zover ik heb kunnen uitzoeken.
Overlijdensakte Jacob.
Op deze foto is Barend jonger dan 23 jaar
Hoofdstuk 3 1879 "De diefstal"
We zijn in 1879 aangekomen.
Barend woont op dit moment op het Loonerveld. Dit is net zo iets als het Aardscheveld.
Bij Assen zijn meerdere velden zo heb je ook nog het Vredeveld.
Als Barend 23 jaar is maakt hij een fout:
Hij is naar mijn mening iemand die het kaas niet van zijn brood laat eten.
Dat zal u, denk ik, aan het einde van dit verhaal wel met mij eens zijn.
Wat is er gebeurd?
In de nacht van 12 op 13 juli 1879 heeft hij met een maat brandhout weggenomen bij een onbewoonde keet van de heer Kloekers.
Het hout is ook nog terug gevonden bij hem thuis onder een aantal plaggen.
Barend wordt hiervoor veroordeeld tot 6 maanden gevangenisstraf.
Hij gaat nog in hoger beroep omdat hij 6 maanden wat veel vindt voor wat brandhout, maar het mag niet baten. Hij wordt Donderdag 23 oktober veroordeeld tot die 6 maanden zitten.
Of Barend de straf van 6 maanden heeft uitgezeten, is mij niet helemaal duidelijk. Als Barend veroordeeld wordt voor de diefstal van het hout, is hij al gearresteerd. Dit voor iets dat hij gedaan heeft in begin Juli.
Hoofdstuk 4 1879 De brandstichting
Op het Loonerveld staan meerdere keten, De heer Kloekers (die van het hout) is waarschijnlijk grondeigenaar want hij besluit om alle keten in Loonerveld op te ruimen.
De bevolking is woedend, en men zegt:" Nu we ons zweet er in hebben?" Ze besluiten dat, als het zo ver komt, de fik er in te steken.
Barend doet het wel!
Begin juli 1879 om 22:30 uur, misschien is het wel de zelfde keet als die van het hout, daar het een leegstaande keet betreft, steekt Barend hem in de fik .
De buren getuigen tegen hem, maar geven toch, naar mijn mening, afwijkende getuigenissen. Barend ontkent in eerste instantie en zegt dat hij de hele avond in zijn keet was.
Later heeft hij bekend het gedaan te hebben, maar verteld dan ook dat hij het niet alleen gedaan heeft.
De buren hebben hem opgehaald, en zij zijn, volgens hem, ook schuldig, nog meer als hij.
Ook heeft hij het er over dat de getuigen in een hogere klasse huizen wonen dan hij, en dat dit naar zijn mening, nu wel eens anders zou mogen zijn. Hij wil ook graag in een hogere klasse wonen.
Barend wordt schuldig bevonden en veroordeeld tot 5 jaar tuchthuisstraf.
Deze straf zit hij uit met 6 maanden aftrek in Leeuwarden in de Blokhuispoort.
Hoofdstuk 5 Weer vrij!
3 mei 1884 komt Barend weer vrij, hij heeft zijn straf uitgezeten.
Barend was 23 jaar toen hij werd veroordeeld, 28 jaar toen hij weer vrij kwam.
Op de foto hiernaast is hij 28 jaar, deze foto is genomen in de gevangenis.
De foto is genomen voor het "Geheim register ontslagen gevangenen".
Zie dit stukje uit het archief :
Signalementen of hoe zagen gevangenen eruit?
In de inschrijvingsregisters
treft u vaak prachtige beschrijvingen van de gevangenen aan zoals de kleur van de ogen, de haren en de vorm van de neus. Vooral voor 1886 zijn er ook aparte signalementsregisters bewaard
gebleven. Bijzonder zijn foto's van gevangenen. Voordat gevaarlijk geachte gevangenen uit de strafgevangenissen te Amsterdam, 's -Hertogenbosch, Hoorn, Leeuwarden, Leiden, 's-Hertogenbosch, Rotterdam en Utrecht werden
ontslagen, stelde het ministerie van Justitie signalementen op en liet de vrij te komen gedetineerden fotograferen. Dit zogeheten Geheim register van ontslagen gevangenen begint in 1882 en loopt
door tot 1897
In het stukje hierboven heeft men het over gevaarlijke gevangenen(?)….Barend heeft wat brandhout gestolen (ga ik vanuit) maar niet alleen en hij heeft een plaggenhut, waar niemand op dat moment woonde, in de fik gestoken. Dat men zegt tijdens zijn veroordeling dat hij mensenlevens in gevaar heeft gebracht, is naar mijn mening onzin. De keet stond leeg en ik denk dat er meer mensen schuldig aan zijn geweest alleen die hebben hun eigen hachje gered en Barend erbij gelapt.
Wat moet hij zich verraden hebben gevoeld!
Is hij nu dan gevaarlijk? Nee ik denk het niet. Wel was hij iemand die het voortouw nam en dat nog vaker gaat doen in zijn leven. Iemand die misschien wat impulsief is en niet bang.
Het was toen wel anders. Nu zouden ze geen 6 maanden meer geven voor wat gestolen brandhout of 5 jaar voor brandstichting van een lege keet. Zijn leven in de gevangenis zal niet makkelijk zijn geweest.
Zie een stukje van de website ven de Blokhuispoort:
Gevangenen mogen niet met elkaar praten, op het binnenterrein worden luchtcellen gebouwd in de vorm van een in punten gesneden halfronde taart: degenen die zich even in de frisse lucht mogen vertreden zien slechts de muren van de luchtcel en boven zich een stukje van de hemel. Heel ver gaat men in het kerkzaaltje waar de banken worden verwijderd en vervangen door eenpersoons-hokjes. Daarin zit de gevangene die niets anders kan zien dan de voorganger van de kerkdienst. Gelukkig worden bepaalde aspecten van dit extreem strenge regime al snel verzacht. Toch blijven de hokjes in het kerkzaaltje gehandhaafd tot na de Tweede Wereldoorlog
Bij de foto zit ook nog een signalement-kaart en een beschrijving van de persoon.
K* 307 . MEERMAN, Barend , oud 28 jaar , arbeider , ongehuwd ,Protestant , Geboren en laatst gewoond hebbende te Assen.
lang 1.77 meter, haar en-wenkbrauw. blond, voorhoofd smal, ogen blauw, neus groot, mond klein, kin rond , baard zonder.
Aangezicht oraal, kleur gezond.
"Werd veroordeeld; 23 en 30 Oktober 1879 door het gerechte' hof te Leeuwarden, wegens diefstal tot 6 maanden gevangenisstraf en wegens brandstichting tot 5 jaar tuchthuisstraf.
De eerste straf moet hij nog ondergaan.
Hij genoot 6 maanden afslag , is den 3 Mei j l. uit de strafgevangenis te Leeuwarden ontslagen en zal zich, na expiratie van de nog te ondergane 6 maanden gevangenisstraf , ter ontvangst zijner uitgaanskas naar Assen begeven.
Zijn gedrag in de gevangenis was zeer goed. Hij was als reiniger werkzaam.
Hij kan schrijven.
Portretfoto van de ontslagen gedetineerde genaamd Barend Meerman. Zie voor meer gegevens: jaar 1884 3e jaargang, bladzijde 47, register- / fotonummer 307.
1884
Fries Fotoarchief
Blokhuispoort Leeuwarden
Dit is een afbeelding van het originele glas negatief.
Op de website van Stichting Blokhuispoort is nog veel meer informatie te vinden over het gevangenisleven in vroeger tijden.
Neem dan ook eens een kijkje in het "Geheim register ontslagen gevangenen" misschien komt u, net als ik, familie tegen.